Dát was schrikken op 20 december 1895.
De Provinciale Noordbrabantsche en ’s-Hertogenbossche Courant schreef: ‘Gisteren nacht werd onzer goede stad opgeschrikt door een vreemdsoortig geluid. Er werden allerlei gissingen gemaakt. Eenigen meenden dat de tram uit zijne gewone richting was ontsnapt en bezig was onze straten te doorkruisen. Bij nader onderzoek bleek dat het een benzine- of stoomrijtuig was, dat via Middelbeers onze stad binnenkwam en bestemd is voor een particulier. Binnenkort zullen wij met helderen dag dit voertuig kunnen bewonderen.’
De ‘goede stad’ waar zich dit 119 jaar geleden afspeelde was Tilburg. Tilburger Jos Bogaers was de eerste ‘particulier’ in Nederland in het bezit van een eigen auto, het begin van een revolutie met enorm veel gevolgen. Pas vanaf de jaren ’60 van de vorige eeuw werd de auto gemeengoed. Zoetjes aan wisselden de gewone, hard arbeidende Tilburgers hun brommer in voor een kleine personenauto, nadat eerder de onvolprezen fiets zijn plaats had ingeruimd voor ’t brommerke – en nu maken we mee dat de auto langzaam maar zeker meer naar de kant wordt geduwd om ruim baan te geven aan de fiets.
De eerste fiets in Nederland zou volgens de ‘Tilburgse Fietsagenda’(2022) zijn gemaakt in 1870 in Tilburg, maar daar steken we onze hand niet voor in het vuur. Over de fiets in Tilburg komen beslist nog wel eens te buurten in deze rubriek. Is de fiets een van de beste uitvindingen ooit, de auto mag er ook zijn en daar richten we ons nu op. De aanleiding is deze Prent van Cees Robben van 25 september 1964. De Prent laat mooi zien hoe de auto het straatbeeld in Tilburg begint te bepalen, hoewel die toen nog steeds behoorlijk zeldzaam was.
Primeur
Bij die primeur van Jos Bogaers moet je je letterlijk voorstellen dat nog nooit iemand een auto in levende lijve had gezien. Men was er zelfs in zekere mate bang voor. De angst bestond bijvoorbeeld dat de auto slecht was voor zwangere vrouwen. Daarbij ging het dus puur om de schrik, dezelfde reden dat men vreesde voor verzuurde melk van koeien. Maar het gebeurde echt dat paarden op hol sloegen. Middelbeers, waarlangs de eerste auto werd aangevoerd, stond dan ook op zijn kop. Hetzelfde zal het geval zijn geweest in Diessen en Hilvarenbeek, de volgende plaatsen waarlangs het ‘paardloos voertuig’ zich verplaatste richting Tilburg.
Jos Bogaers zat zelf niet achter het stuur, wel een ingenieur van de fabrikant van de auto. Dat was in die eerste jaren gebruikelijk. De ingenieur moest het ding vooral ook aan de praat houden. Meestal wordt aangenomen dat de eerste auto in Nederland een Benz was, maar dat is niet zeker. In 1885, dus tien jaar na de landelijke primeur van de Tilburger, maakte Carl Benz de eerste auto ter wereld. Jos Bogaers was er hoe dan ook zeer vroeg bij. Zó vroeg dat men vele jaren niet heeft geweten dat het toch werkelijk een Tilburger was met de eerste auto in Nederland. Lange tijd werd aangenomen dat het Den Haag was waar de eerste auto in 1896 door de straten tufte. Op de Rijnkade in Arnhem staat sinds 1969 een gedenksteen ter herinnering aan het feit dat daar die auto (een Benz) vanaf een schip aan wal werd gebracht.
Primeur
De eerste autorit in Nederland vond overigens plaats in Venlo. In 1893 stak een Duitse auto daar de grens over tijdens het maken van een uitstapje. Voor het eerst in 1898 had men een vergunning nodig om met een auto de weg op te gaan. In 1900 waren pas zes vergunningen verleend. Dat laat extra zien hoe uniek de aanschaf van Jos Bogaers was; diens primeur haalde twintig kilometer per uur. De auto had een ‘vulling’ met benzine waarmee hij zo’n 120 kilometer ver kwam. Jos Bogaers werd in 1869 geboren. Het gezin woonde in de villa waarin nu de NWE Vorst aan de Willem II-straat (49) is gevestigd. Vader Vincent had een wollenstoffenfabriek aan de Tuinstraat. Zoon Jos was een vrijbuiter. Hij trouwde op Tilburgse stand met Maria Swagemakers. Toen hij in 1895 de eerste auto van Nederland kocht, woonde hij op de hoek van de Korte Heuvel en de Veemarktstraat. Dus, mocht men ooit in Tilburg een gedenkplaat overwegen voor de eerste auto in Nederland, dan zou die daar, zo’n beetje tegenover 013, op zijn plaats zijn.