‘Weet jij waar het woord mannequin vandaan komt?’ vroeg een Rotterdamse vriend. Ik zei dat ik het niet wist. ‘Dat komt uit Tilburg.’ Ik keek hem vragend aan. ‘Dat komt van menneke!’

Ik ben het gaan uitzoeken. ‘Menneke’ of ‘manneke’ stamt af van ‘mannekijn’, een woord uit de Middeleeuwen. In die periode gebruikten veel schilders houten poppen om menselijke houdingen na te schilderen. Zij noemden zo’n mannetje een ‘mannekijn’.

Later namen ze het woord ook in Frankrijk over. Dat kwam omdat Nederlandse kleermakers en ontwerpers daar kwamen. Om hun kleding te tonen, namen ze kleine paspoppen mee. In Parijs konden ze het woord ‘mannekijn’ niet fatsoenlijk uitspreken en zo verbasterde het al snel naar ‘mannequin’.

Gezien de textielgeschiedenis van Tilburg is het niet ondenkbaar dat het woord uit onze stad afkomstig is. Wie weet was er ooit een Tilburgse textielhandelaar die ‘meej zun menneke’ naar Parijs afreisde om daar zijn waar aan de man te brengen. Hoe zou dat gegaan zijn?

‘Bonjour,’ zei de Fransman. ‘Comment ca va?’

‘Jè, bonsjoer,’ zei de Tilburgse textielhandelaar. ‘Ik komment öt Tilburg.’

‘Qu’est-ce que tu as avec toi ?’

‘Wè ik bij mèn heb? Dè za’k oew is laote zien. Sjoert dan, dè is un menneke meej kleerkes aon.’

‘Un mannequin?’

‘Nèh, ge luistert nie. Een menneke. Men-ne-ke. Nou gij.’

‘Man-ne-quin?’

‘Nèh, verrekte koekwous! Men-ne-ke!’

Hoogstwaarschijnlijk ging het zo, maar er zijn zonderlingen die de oorsprong in het Duits zoeken. In het boek De Grote Tovenaar van Oz heeft de schrijver Lyman Frank Baum het over een dwergvolk: de Munchkins. De familie van Baum kwam uit Duitsland, dus Munchkin zou een verbastering van Männchen (mannetje) zijn en verwijzen naar de kleine monnik in het stadsembleem van München.

Komt het woord mannequin dan van Munchkin? Onzin natuurlijk, want het woord mannequin bestond allang toen Baum zijn boek schreef. Overigens had Baum wel een fascinatie voor etalages en schreef zelfs een sprookje over een mannequin: The Dummy That Lived. In het Tilburgs zou dat zoiets zijn als: Ut Menneke in Lèève.