Kort voor de eeuwwisseling heeft de gemeente Tilburg het centrum, waaronder uiteraard ook de eerbiedwaardige Heuvelstraat, vol gelegd met zandkleurig Chinees graniet. Niet lang daarna diende zich een kauwgom-probleem aan, maar dat als een terzijde-herinnering. Zo’n drie-en-een-halve eeuw eerder werd de Heuvelstraat voor de eerste keer in het hard gelegd. Dat gebeurde op verzoek van de bewoners die er zich over hadden beklaagd dat hun straat niet was te gebruiken als het regende.

De eerste bestrating van de Heuvelstraat bestond uit kasseien, kènderköpkes op zijn Tilburgs. Deze natuurstenen verharding geniet tegenwoordig groot respect, met name als gevolg van bekende wielerklassiekers die vaak worden beslist op stroken met kasseinen. Parijs-Roubaix bijvoorbeeld telt vijftig kilometer kasseienweg. En wat te denken van de Oude Kwaremont en de Muur van Gerardsbergen…

Niet elke weggebruiker is er blij mee en fietsers al helemaal niet, maar toch mag Tilburg zich gelukkig prijzen met de korte stukskes kasseiweg die hier en daar nog zijn te vinden. Die zien er gewoon mooi uit, ze geven - al hobbelend - een historisch gevoel. We noemen er een paar. Het laatste stukje van de Hoevensekanaaldijk, waar die in de buurt van café Zomerlust uitkomt op de Oisterwijksebaan; helemaal aan de andere kant van Tilburg, de Friezenlaan, tussen de Gilzerbaan en de Bredaseweg.

Steenwech

Vanaf 1659, het jaar waarin de Heuvelstraat werd verhard, werd die ‘Steenwech’ genoemd. Zó bijzonder was dat toen, net zo bijzonder als tegenwoordig een zandweg. We stellen ons voor dat de ontmoeting op deze Prent van 4 april 1968 tussen de sterke arm der wet en deze kleine natuurrover (we herkennen er de vermoorde onschuld in) zich op een zandpad afspeelde. Waar vind je tegenwoordig nog zandpaden in de bebouwde kom? Schrijver dezes, die toch graag met de fiets rondtoert, kan er in Tilburg-stad geen aanwijzen. Maar het kan heel goed zijn dat lezers van Stadsnieuws dat wel kunnen. Laat dat dan asteblieft ffkes weten.

Maar de gemeente Tilburg kent wel degelijk nog zandpaden en ze genieten het respect dat ze verdienen. Zandpaden zijn niet alleen mooi om te zien, ze zijn ecologisch en cultuurhistorisch enorm belangrijk. Wat dat laatste betreft: vaak zijn zandpaden restanten van oude verbindingen tussen dorpen, herdgangen en wijken. Als eerste gemeente in Nederland heeft Tilburg zelfs een zandpad de beschermende status van een gemeentelijk monument gegeven. We hebben het hier over de Waalwijksebaan in Udenhout. Dit erg mooie zandpad vind je het gemakkelijkst vanaf de splitsing Hemeltjes/Molenhoefstraat. Op deze grens tussen Berkel-Enschot en Udenhout ligt een horecaetablissement, vroeger café De Hemeltjes geheten.

Hollandseweg

Hoe bijzonder om hier in het hart van Brabant een eeuwenoud zandpad aan te treffen dat weliswaar Waalwijksebaan heet, maar dat vroeger Hollandseweg heette. Dit zandpad is dus beschermd erfgoed. Het is een overblijfsel van een vroegere doorgaande weg vanaf het zuiden van Brabant over Eindhoven, Moergestel, Enschot, Udenhout over Waalwijk naar Holland. Het tracé is nog preciezer te duiden: vanaf de kerk van Enschot, langs café de Hemeltjes, over de Waalwijksebaan (met als restant het zandpad), Houtsestraat, Loonse Molenstraat, door de Loonse Duinen, via Waalwijk naar Holland.

Door deze straten te befietsen kun je een gevoel krijgen bij deze historie. Om twee redenen raakte deze oude handelsweg buiten gebruik. De eerste was het oprukken van de Loonse Duinen in de dertiende en de veertiende eeuw. Het klapzand bedolf de doorgaande weg. De tweede was dat de hertog van Brabant het belang van Oisterwijk opwaardeerde. Daardoor liep de weg niet langer via Enschot naar Waalwijk, maar via Oisterwijk. Deze weg heet daarom Heusdensebaan. Het door bomen omzoomde stukje Waalwijksebaan raakte buiten gebruik, maar bleef als fraai en opvallend brede zandweg behouden, tot op de dag van vandaag, beschermd en wel.