Bij de Kapel van Nieuwkerk denkt menigeen aan het voormalig kloostertje op Landgoed Nieuwkerk. Dit prachtige gebied met veel natuurschoon en een zichtbare en een voelbaar rijke historie ligt op e-bikeafstand van Tilburg. Richting Poppel, vatten we de route samen. Het is een ideale bestemming in de zomermaanden. In dat voormalig kloostertje kun je, onder meer, ffkes uitrusten, iets drinken, eten. En het is letterlijk nèt over de grens, maar dan ook nèt ook, aan gene kant van de meet - je hoeft geen verre buitenlandse reizen te maken om interessante dingen te zien.

Door Paul Spapens

In 1913 werd het kloostertje van de Missionarissen van de H. familie ingewijd. Priesterstudenten kregen hier hun opleiding in theologie en filosofie. Daarna kreeg het kloostertje verschillende andere bestemmingen. Onder meer werd het verhuurd aan de Tilburgse Trappisten en was het een retraitehuis van de Priesterbroederschap Pius X, een conservatieve organisatie van volgelingen van de Franse aartsbisschop Marcel Lefebvre. Er is daar nog veel meer gebeurd. Sinds 2018 heeft het kloostertje een horecabestemming.

Zoals gezegd, dit kloostertje met een aanpalende kloosterkapel kent menigeen. Maar waar het ons dit keer om gaat is een kapelletje dat naar schatting 500 meter verderop ligt. Aan dezelfde zandweg die in feite vanaf Alphen tot aan de drukke weg Goirle-Poppel voert. Die weg, het Nieuwkerksbaantje, is hier tevens rijksgrens. Daarop wijst een gietijzeren grenspaal (nummer 211) aan de rand van het stroompje dat richting Goirle spoelt. Vlak bij die grenspaal staat het kapelletje waarover Cees Robben op 30 maart 1957 zijn Prent maakte. Het is een Prent in dezelfde sfeer en opzet als de aflevering vorige week over de Oude Dijk.

Bijzondere relatie

Het kost misschien een beetje zoeken vooraleer het je kapelletje vindt. Het staat een paar meter vanaf die mooie zandweg in de bossen. Al kost het wat moeite, je staat hier wel op historische grond die een bijzondere relatie heeft met Tilburg. En met Goirle. Dit gebied hier heet Nieuwkerk. Na de val van Den Bosch in 1629 en na Vrede van Munster in 1648 werd het de katholieken in Brabant onmogelijk gemaakt hun geloof in het openbaar uit te oefenen. Hun kerken werden afgenomen. In 1648 gebeurde dat met de Heikesekerk, de Goirlese St. Janskerk werd al in 1639 genaast.

De Goirlenaren bouwden daarop in 1652 een nieuwe kerk pal over de grens in Poppel. Daar, in het katholiek gebleven Spaans Brabant, mocht men zoveel katholiek zijn als men wilde. De Tilburgers waren er al twee jaar eerder neergestreken met een nieuwe kerk. De Goirlese en de Tilburgse grenskerken stonden een paar honderd meter van elkaar. Vanaf toen gingen de Tilburgers eerst te voet naar Nieuwkerk – zo ging het gebied naar die nieuwe kerken heten – om daar in alle rust en vrijheid te kunnen bidden. Sommige bospaadjes in de buurt van de kapel die de hoofdrol heeft in de Prent van Cees Robben zijn waarschijnlijk overblijfselen van de route waarlangs destijds processies trokken. Want ook die waren verboden, een verbod dat formeel tot in 1983 is blijven bestaan.

Grenskerk

De Tilburgers maakten niet lang gebruik van hun grenskerk. In 1691 al konden ze kerken in een schuurkerk op ’t Heike, in 1715 gevolgd door een schuurkerk op ’t Goirke. In het doophuisje van deze schuurkerk is Peerke Donders gedoopt. De Tilburgse schuurkerk werd in 1715 afgebroken. De Goirlese stond er nog tot 1810. In de afbraak had de pastoor van Poppel de hand, al moet gezegd dat het een ruïne was die afgebroken werd. De pastoor noemde de ruïnekerk een rovershol: ‘’s Zomers huizen er schapen en ’s nachts is het een schuilplaats voor losbollen en smokkelaars.’

De kapel van de Prent werd in 1810 gebouwd. De achterzijde en de oostkant staan op de fundamenten van de kerk waarvan de resten in 1976 zijn opgegraven. Net als de grenskerk is deze kapel opgedragen aan de Goirlese patroonheilige Sint Jans Onthoofding, door de Goirlenaren ‘Jan Koppaaf’ genoemd. In de jaren ’80 van de vorige eeuw was het nog een kwestie dat de toenmalige beheerder er een Mariakapel van maakte. Hij plaatste er een Mariabeeld in naar de beste Brabantse Mariatradities. De beheerder verdedigde zijn nogal rigoureuze ingreep met de opmerking dat de gelovigen niet bij iemand ‘met een afgehakte kop’ wilden bidden. Maar dat schoot de Goirlenaren in het verkeerde keelgat. Immers, deze kapel was nauw verbonden met de Goirlese kerkgeschiedenis. En waar de Tilburgers spraken van Nieuwkerk, hadden de Goirlenaren het over Sint Jans Gôol….