Eeuwenlang was de loop van de Leij bepalend voor onze economie en onze identiteit. Maar wat weten we eigenlijk van onze lokale rivier? Wat heeft deze Tilburgse waterloop ons vandaag nog te vertellen? Een deel van het antwoord op die vragen vind je terug op een gloednieuwe website.
Door Theo van Etten
Een werkgroep van Heemkundekring Tilborch dook afgelopen jaar in de Nieuwe Leij. Niet letterlijk overigens. Het doel was om stukjes geschiedenis overzichtelijk bij elkaar te brengen en deze aan te vullen met nieuwe inzichten en verhalen. Deze informatie brachten zij samen op de website www.deleij.tilborch.nl. Ook stelde de werkgroep twee wandelroutes samen die op verschillende locaties langs het Tilburgse deel van de Nieuwe Leij een historische anekdote vertellen.
Heel wat afgesold
De werkgroep koos uiteindelijk om alleen het Tilburgse deel van de beek te onderzoeken. Deelnemer Paul van der Aa: “Het bleek ondoenlijk om alle Tilburgse beekjes met ‘Leij’ in hun naam in één jaar onder de loep te nemen. We stuitten ook op een Oude Leij, een Vuile Leij, een ‘gewone’ Leij, Zandleij en nog een aantal Leij’en.” Paul legt uit waarom er zoveel stroompjes zijn met Leij in hun naam: “Het woord komt van ‘leiden’ of ‘verleggen’. En dat is precies wat vaak gebeurd: “door allerlei oorzaken wordt een riviertje omgelegd. Zo is er met onze Leij in de afgelopen eeuwen ook heel wat afgesold.”
Mooiste plek op aarde
Het onderzoek leverde niet zozeer nieuw feitenmateriaal op, maar leidde wel tot een interessant verhaal. Deelneemster Helma Horvers: “Kijk alleen maar naar Moerenburg. Dat was lange tijd een vergeten gebied. Doordat de Leij er nu weer stroomt én doordat de geschiedenis erbij gehaald is, leeft het weer.” Tineke Verspaandonk heeft een soortgelijke ervaring met Gorp en Roovert: “De combinatie van water en de voelbare historie maken dit voor mij tot een van de mooiste plekjes op aarde.”
Het resultaat van dit jaarproject is een combinatie van oude romantiek en de naakte waarheid. ‘De Leij vertelt een verhaal van molenaars, schilders en vissers. Van verraderlijke draaikolken en verdronken zwemmers. De Leij is nostalgie en afschuw tegelijk,’ zo valt op de website te lezen. Piet Engelen ontwikkelde de website en stelde speciale kaarten samen waarop je de Leij interactief kunt volgen. “Doordat je zo in de materie duikt, raak je bij zo’n beek betrokken. Voor mij is de Leij van een weinigzeggende sloot getransformeerd tot cultureel erfgoed. Maar met de wateroverlast van afgelopen winter zie je ook hoe belangrijk de buffer- en afvoerfunctie van de Leij is.”
Twee bronnen
Fotograaf en werkgroeplid Laurens Janus ging mee op zoek naar de bron van de Leij. “We wilden weten waar zij precies begon. Dat was een verrassing, want de Leij bleek blijkt twee bronnen te hebben! En die lagen liggen allebei in België. Het werd een fantastische zoektocht, waarbij we onderweg veel mensen hebben ontmoet. Zodra ze hoorden dat wij namens de heemkundekring op zoek waren naar de Leij, kregen we alle medewerking. De Leij bleek een handige sleutel om hun enthousiasme te delen.”
De beide wandelroutes staan als PDF-bestand op de website www.deleij.tilborch.nl. Een afgedrukte versie is binnenkort gratis verkrijgbaar op diverse locaties in de stad.