Hallo, hallo, wie stinkt daar zo!? Het antwoord op deze vraag is ‘het mannetje van de radio’.
Door Paul Spapens
Deze eens bekende uitdrukking – waarom zou je die trouwens niet meer gebruiken? – vindt zijn oorsprong in een liedje uit 1930. In dit liedje van Kees Pruis begon klein Jantje te praten tegen een radio. Het refrein was:
Hallo, hallo zeg mannetje van de radio
Ik lig ieder nacht van moesje lief te dromen
Hallo, hallo ach roept u boven ook eens af
Dat Jantje's moesje gauw terug moet komen
In de jaren ’50 van de vorige eeuw bedacht Willem van den Hout, geïnspireerd door dat tranen trekkende lied, voor een gelijknamig hoorspel de fameuze slagzin:
Hallo, hallo, wie stinkt daar zo!?
Het mannetje van de radio.
Radiofiets
De herinnering daaraan kwam boven toen schrijver dezes werd aangesproken door een Tilbo over de radiodistributie van Van Boxtel. Als je de geschiedenis kent van dit eens zeer bekende Tilburgse bedrijf dan neem je je petje af voor de grondlegger, Antoine van Boxtel. Hij stond mede aan de basis van de populariteit van de radio in Tilburg. Hij bedacht dingen en bracht die in de praktijk als de ‘Radiofiets’. Alleen al met zo’n ding zou je tegenwoordig mooie sier maken. Tegelijk kreeg hij ook met een serieuze tegenslag te maken: de Duitsers dwongen hem op 15 juli 1943 te stoppen met de radiodistributie.
Het punt is dat Cees Robben, voor zover bekend, nooit een Prent heeft getekend met de radio in de hoofdrol of in een bijrol. Deze weemoedige Prent over veranderende tijden biedt soelaas: terwijl de radio nog steeds bijzonder populair is, is er op het gebied van communicatie zoveel nieuws bijgekomen, dat inderdaad sprake is van veranderende tijden. Ge moet iets…
Doodsbidders
De Prent is gepubliceerd op 22 april 1983. Op 30 januari 1987 bezigde Cees Robben precies dezelfde uitspraak in een Prent. Het gebeurde weinig dat hij twee keer hetzelfde deed, dus is het best wel interessant deze uitzondering te melden. De tekst is hetzelfde, de tekening is gans anders. Nu zien we een stel doodsbidders het kerkhof verlaten na een ter aarde bestelling.
Van Boxtel verkocht ook radio’s, vooral Philipsradio’s. Philips begon met het maken van radio’s in 1927. De befaamde Voltfabriek produceerde deze radio nadat dit bedrijf aan de Voltstraat vanaf 1925 een onderdeel werd van Philips. Aan deze radioproductie herinnert de Radiostraat. Dat is zo maar een klein straatje tussen de Groenstraat en de Broekhovenseweg, maar de geschiedenis erachter is belangrijk, zelfs groots. De radio was een ontzettend belangrijk bezit dat de wereld voor iedereen openlegde. De schok was dan ook groot toen de Duitsers in de oorlog verordonneerden de radio’s in te leveren. Ruim 10.000 toestellen werden ingeleverd. Dat was ongeveer de helft. Tilburgers bleken ook tijdens de oorlog niet zo gezagsgetrouw. Na de oorlog konden 3.951 toestellen terug worden gegeven. En de rest? Gestolen door de Duitsers.
Draadomroep
Van Boxtel verkocht dan wel radio’s, het bedrijf is vooral bekend geworden door de radiodistributie. De radiodistributie ving het signaal van de uitzendingen vanuit Hilversum op, en stuurde die door naar de klanten. Deze hadden thuis een eenvoudig kastje waarmee de uitzendingen konden worden beluisterd. De abonnees konden kiezen uit Hilversum i en Hilversum 2. Ze waren verbonden door middel van een kabeltje, vandaar dat dit systeem ook wel draadomroep werd genoemd. De eerste Nederlandse draadomroep begon in 1921. Kort daarna volgde Van Boxtel. Nog in 1936 werden nieuwe kabels aangelegd voor een betere ontvangst. De radiodistributie van Van Boxtel professionaliseerde na de oorlog. Er waren zelfs eigen omroepsters en men kon platen aanvragen.
Van Boxtel was gevestigd in een uitermate fraai pand, Heuvelstraat 126. Er zit nu een Italiaans restaurant in. Vanwege de oorsprong werd dit stukje Heuvelstraat/hoek Nieuwlandstraat ook wel Radiopleintje genoemd. Als je met je rug naar de Kapel O.L. Vrouw ter Nood gaat staan, zie je in de zijgevel van het Van Boxtel-pand nog de overblijfselen van granaatinslagen tijdens de bevrijding van Tilburg – toen Van Boxtel weer vrij was om radio te maken…