In de gelagkamer van het café van het Boerenbondmuseum in het oost-Brabantse Gemert hangt tegen een muur een aandachttrekkend kunstwerk. Het is van blinkend roestvrijstaal gemaakt en is strak uitgevoerd. Met grote letters staat er NCB met daarboven het logo van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond, een ploeg met daarboven een kruis en dáár weer boven de tekst ‘Cruce et Aratro’, kruis en ploeg. Dit is een van de beroemdste wapens uit de recente geschiedenis van Brabant.

Door Paul Spapens

Een bordje ernaast vertelt dat dit NCB-logo hier is geplaatst op 6 april 1999. Zo geeft het bordje nog wat summiere informatie maar iets essentieels ontbreekt en dat is dat dit logo-kunstwerk afkomstig is van het hoofdkantoor van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond aan de Spoorlaan in Tilburg.

Kenmerkend aan dit gebouw is aan de linkerkant de onderdoorgang naar een achter het pand gelegen parkeerplaats. Dat was nodig want dit gebouw was het middelpunt van alles wat de machtige NCB in Brabant ondernam. Overal vandaan kwamen de NCB-ers per auto, trein en bus naar Tilburg. Heel de Brabantse boerenstand kende daardoor Tilburg. Oudere boeren, zoals we die onder andere troffen in het Boerenbondmuseum, noemen meteen ‘Spoorlaan’ als je Tilburg laat vallen – en soms hoef je dat niet eens te zeggen omdat ze de Tilburgse klank herkennen…

Hoogkar

De heerlijke Prent van Cees Robben dateert van 8 maart 1968. Het beeld dat hij oproept is van een tijd toen Tilburg nog veel boeren kende. De kar waarop het jongetje niet mee mag rijden is een hoogkar die voor veel verschillende doeleinden werd gebruikt, variërend van transport van mest tot hooi, stro en gemaaid gras tot mensen. Tilburgse boeren die bijvoorbeeld naar een begrafenis gingen of naar een pelgrimsoord trokken zetten daarvoor de hoogkar in. De hoogkar is typisch voor de Meijerij en de Kempen.

In die tijd lag het begin van de bijna een eeuw oude relatie tussen Tilburg en de NCB. In die eeuw ontwikkelde Tilburg zich tot industriestad, maar dankzij het NCB-hoofdkantoor bleef de machtige Brabantse boerenstand op Tilburg georiënteerd. In 1917 werd landbouwkundige G. Kusters secretaris van de Noord-Brabantse Christelijke boerenbond. Hij werkte op de secretarie van de gemeente Tilburg Al in 1912 was hij in dienst getreden van de NCB. Als secretaris zorgde hij er voor dat de NCB in Tilburg een centraal kantoor kreeg. Het was vanaf 1917 in de Langestraat gevestigd . In 1918 werd aan de aan de Spoorlaan een nieuw gebouw in gebruik genomen. Het gebouw dat er nu nog staat (huisnummer 350) en dat werd gesierd door het roetvrijstalen logo-kunstwerk is van na de oorlog.

In 2017 kwam er een einde aan de opvallende aanwezigheid van de NCB in Tilburg. In dat jaar werd in Den Bosch een nieuw pand betrokken. Het kantoorpand aan de Spoorlaan zou met al zijn ‘hokjes’ niet meer geschikt zijn voor contacten met leden en anderen. Tja, een gebouw kun je toch aan aanpassen aan de eisen des tijds, denk je dan met je boerenverstand. Er zijn uit Tilburg wel meer ter zake doende organisaties vertrokken. Denk hierbij aan de Kamer van Koophandel die naar Eindhoven toog. De Tilburgse Kamer van Koophandel sloot in 2013. De reden: digitalisering!

KPJ

De NCB-connectie met Tilburg bracht niet alleen boerenbestuurders naar Tilburg, maar nog veel meer de gewone boeren en boerinnen en leden van de KPJ, de Katholieke Plattelandsjongeren. De KPJ richtte zich sterk op een brede algemene ontwikkeling van de leden. Er werd veel aan sport gedaan, maar ook aan allerlei cursussen, toneel, lezingen, noem maar op. Op bijvoorbeeld het gebied van toneel en cabaret waren er provinciale wedstrijden. De regionale winnaars traden per traditie op in de schouwburg. Dan zag je bussen uit heel Brabant arriveren. En je weet hoe dat gaat: in Tilburg zijn nogal wat relaties ontstaan.

Overigens, Tilburg vertoont nog wel overduidelijke sporen van het NCB-verleden. In 1998 werd aan de Spoorlaan het nieuwe hoofdkantoor geopend van Interpolis, de vroegere verzekeringsmaatschappij van de NCB. Het was toen het hoogste gebouw van Tiburg. En dan hebben we ook nog het in 1958 aangelegde Pater van den Elsenplein. Godefridus van den Elsen (kloosternaam Gerlacus) was in 1896 de grondlegger van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond. Hij werd in 1852 geboren in Gemert in een boerderij die nu deel uitmaakt van het Boerenbondmuseum. Naast het uit Tilburg afkomstige logo-kunstwerk in de gelagkamer van het café staat een borstbeeld van deze boerenapostel.