Sinterklaas overal hetzelfde? Dat dacht je. Natuurlijk, het prachtige verhaal van de goedgeefse Goedheiligman klinkt overal in gelijke bewoordingen, maar Tilburg heeft er een eigen draai aan gegeven. Een sociale draai die je toch wel tot de kenmerkende eigenheden van deze goede stad mag rekenen. Denk aan Quiet dat hier ter stede is ontstaan, idem de Stichting Leergeld. Sociale initiatieven als de Tilburgse Speelgoedbank en de Voedselbank worden door vrijwilligers met verve gedragen.

Door Paul Spapens

De Tilburgse Sinterklaas kende wel meer unieke aspecten, zoals de befaamde Klottermarkt. Deze markt die in 1894 voor de eerste keer werd vermeld, ontleende zijn naam aan het geluid dat de klompendragende Tilburgers maakten als ze over de met kinderkopjes bestraatte straten liepen. Het woord klotteren komt vermoedelijk van ‘kletteren’, zoals ook een ‘klèèn klutje’ kon klotteren, vallen zoals kinderen dat kunnen. Je schrikt als je het ziet, maar ze staan weer net zo gemakkelijk op en spelen verder.

In deze rubriek kun je er de klok op gelijk zetten: rond Sinterklaas kiezen we voor een Sinterklaasprent. Keuze genoeg. Niet precies elk jaar, maar wel heel dikwijls liet Cees Robben er zich door inspireren. Deze keer lieten we de keuze vooral bepalen door de hoge ouderdom van de Prent. Deze werd op 14 november 1953 gepubliceerd in Rooms Leven. Dat is helemaal aan het begin van zijn Prentencarrière. De eerste Prent verscheen op 1 oktober van dat jaar. Die ontbreekt trouwens in de collectie van schrijver dezes. Dus mocht iemand een afdruk van deze eerste Prent hebben, we houden er ons voor aanbevolen….

Orpheus

In 1953 was het iets meer dan een halve eeuw geleden dat Tilburg kennismaakte met een nieuw soort Sinterklaasviering. Het nieuwe daaraan was het openbare karakter en het sociale aspect. In 1901 werd voor de eerste keer een ‘sociale rondgang’ georganiseerd. Het initiatief kwam van Koninklijke Harmonie Orpheus. Deze muziekvereniging werd in 1864 opgericht, bestaat dus al 160 jaar en leidt nog steeds een zeer succesvol bestaan. De Tilburgse volksmond sprak Orpheus uit als ‘Orfeejus’. De grondslag werd gelegd op de Veldhoven en ’t Goirke.

Vandaar dat in 1901 de eerste door Orpheus georganiseerde openbare Sinterklaasintocht zich in dit deel van de stad afspeelde. Dat had nog een tweede reden. Hier waren de nodige textielfabrieken gevestigd. Het doel van de Sinterklaasintocht was het inzamelen van stoffen. Daarvan werden kleren gemaakt voor Tilburgers die dat niet konden betalen, terwijl er in de winter die begin december op stoom begon te raken behoefte was aan warme winterjassen en warm ondergoed zoals borstrokken, zeg maar de voorloper van het thermo-ondergoed.

Het duurde niet lang of ook versnaperingen en speelgoed werden door het publiek langs de kant aan Sinterklaas meegegeven. Een interessante omkering van rollen: niet Sinterklaas schonk, maar sociaal voelende Tilburgers schonken spullen aan Sinterklaas. Dat schenken van speelgoed zie je tegenwoordig weer terug in de Tilburgse Sterrentocht die op 5 januari 2025 voor de derde keer wordt gehouden. In deze culturele parade rijden verlichte bakfietsen mee waarop speelgoed voor de Tilburgse Speelgoedbank kan worden gedoneerd. Dat gebeurt massaal.

De eerste rondtocht in 1901 – met het musicerende Orpheus natuurlijk voorop – was zo’n groot succes dat besloten werd er een traditie van te maken. De huidige organisatie van de openbare Sinterklaasviering is nog steeds gericht op het goede doel, specifiek kinderen en ouderen. De cadeautjes laten zien en voelen dat ze niet vergeten worden. Dát is sámenleven. Uiteraard bestaan die geschenken uit iets anders dan de winterkleding die met de geschonken stoffen door een grote schare dames thuis aan de naaimachine werd gemaakt. Nog in 1962 werd door dertig fabrikanten stof geleverd.

Neergang

Het is een schokkend historisch feit dat als gevolg van de neergang van de trots van Tilburg – de textielindustrie – een paar jaar later nog maar zo weinig stoffen werden ingezameld dat een partij kleding moest worden gekocht in Helmond… In 1969 werd noodgedwongen overgestapt op VVV-bonnen, wat wel ook als teken kan worden gezien dat Tilburg in de sociale Sinterklaas bleef geloven.