Een saxofoon ziet er ingewikkeld uit – en dat is ie ook! Met al die klepjes en leertjes en assen die schijnbaar verstrengeld langs de buitenkant van de body lopen en op geheimzinnige wijze met elkaar verbonden zijn. Pfff, wordt daar maar eens wijs uit, denk je onwillekeurig – maar voor Cees Tak heeft het instrument geen geheimen. In zijn atelier in Berkel-Enschot ligt er eentje in verregaande staat van ontbinding: alle onderdelen zorgvuldig gerangschikt op een zachte, gele doek, maar straks is dat weer een prima functionerend muziekinstrument.
Tekst: Gerard Sanberg
Foto’s: Gert-Jan Remmers/Nononsens
Cees Tak (57 jaar, woont in Berkel-Enschot, twee dochters en een bonus-dochter en – zoon: “Allemaal de deur uit”): “Eigenlijk is een saxofoon een doorontwikkelde klarinet. Hij is bedacht door de Belg Adolphe Sax, die wilde de klarinet toegankelijker maken. En dat is gelukt, een saxofoon is inderdaad makkelijker te bespelen dan een klarinet.”
Uitlijnen en uitdeuken
Makkelijker te bespelen dan een klarinet wellicht, maar er kan ook veel stuk aan een saxofoon – en dan komt Cees “Sax” in actie om hem te repareren. Maar verstandiger is het om door regelmatig, professioneel onderhoud problemen te voorkomen. Cees: “Je moet dat liefst jaarlijks laten doen, zo’n onderhoudsbeurt. Want door het spelen krijg je kleine afwijkingen, o.a. de afstelkurkjes en viltjes vervormen, kleppen verbuigen. Mensen hebben de neiging om hun spel aan te passen aan die afwijkingen, ze gaan dan bijvoorbeeld harder knijpen. Maar ja, dat speelt niet prettig dus je speelplezier neemt af en de klank lijdt er onder.” Het is niet alleen dat reguliere gebruik waardoor een sax stuk gaat. Wat ook gebeurt, vertelt Cees, is dat ie valt. “Tijdens een repetitie bijvoorbeeld, dan staat hij in de standaard en iemand loopt hem om. Boem! Wat je dan vaak ziet is deuken of verbuigingen. Het instrument “sluit” niet meer. De boel richten, uitdeuken en opnieuw afstellen. Mooi werk om te doen!”
Beter dan nieuw!
De sax is een hoogwaardig technisch instrument – en gevoelig, zo blijkt wel. Al die klepjes en assen moeten nauwkeurig op elkaar worden afgesteld. Dat ‘fine tunen’ is echt precisiewerk. Cees: “Als een sax gloednieuw uit de fabriek komt, dan is dat vaak nog niet in orde. Dat moet dan nog gebeuren.” Dat is weer wat anders dan revisie: een oud instrument weer technisch als nieuw maken. Dat is een grote maar leuke klus: “Dan haal ik hem echt helemaal uit elkaar, ik richt en vlak de toongaten, hij gaat in bad, ik vernieuw o.a. alle kurk, vilt en polsters, de leertjes die de kleppen afdichten. Alle speling moet uit de assen en dan bouw ik hem opnieuw op, met nieuwe olie en vet. Na het nauwkeurig afstellen: muziek! De sax speelt vaak beter dan een nieuwe, echt waar.”